Chúng ta cùng chơi một trò chơi nhỏ thế này. Hãy làm cho tâm trí bạn trống rỗng. Thực hiện nào, tâm trí trống rỗng.
Được rồi. Bây giờ ngay khi bạn đọc xong câu này, cố gắng đừng hình dung ra hình ảnh một con gấu trắng đầu bạn.
Hừm!
Được rồi, thử lại nào. Đếm từ một đến ba. Một … hai …
Gấu trắng! Ha ha ha!
Nếu bạn gặp khó khăn khi chơi trò chơi này thì đừng lo lắng, không phải chỉ mỗi mình bạn gặp tình trạng như thế. Chúng ta càng cố gắng không nghĩ đến một điều gì đó, thì lại càng hay nghĩ về nó. Thật ngược đời phải không?
Hóa ra trải nghiệm này có hẳn một cái tên đàng hoàng mà tiếng Anh gọi là “ironic process theory”, và quá trình tâm lý này gần như chắc chắn sẽ bảo đảm rằng nỗ lực thay đổi thói quen xấu của bạn bằng cách kháng cự sẽ thất bại. Nghiên cứu chỉ ra rằng ức chế suy nghĩ sẽ phản tác dụng. Nếu bạn đã từng cố gắng nhịn để không gãi nốt ngứa do muỗi đốt hoặc mua một món đồ trên Shopee hay Tiki, thì chắc hẳn điều này không có gì là bất ngờ.
Nhà phân tâm học nổi tiếng Carl Jung đã từng nói rằng những gì bạn kháng cự lại sẽ không chỉ tồn tại dai dẳng mà còn ngày càng trở nên lớn hơn. Vậy nếu như kháng cự lại một hành vi mà tôi muốn thay đổi không những không có hiệu quả mà còn có hại, thì tôi nên làm gì?
Một mẹo nhỏ đó là hướng bộ não của bạn đến một chuyện khác. Cụ thể là thế này: Khi bạn bị thôi thúc phải làm điều gì đó không tốt, thì đừng kháng cự lại. Hãy dùng một thứ khác để thay thế.
Để tôi giải thích bằng một ví dụ. Một người có một thói quen xấu và anh ta rất muốn từ bỏ thói quen đấy. Anh đã chiến đấu với nó hàng năm trời bằng cách kháng cự, kháng cự và kháng cự, và kết quả tất nhiên là ai cũng dự đoán được. Cuối cùng anh quyết định thử làm một điều gì đó khác. Mỗi lần anh cảm thấy bị thôi thúc, thay vì cố gắng chống lại, anh thay thế sự kháng cự bằng việc… xem nào…
Uống một cốc nước. Phải rồi, uống một cốc nước. Sau một hồi, anh thấy sự thôi thúc đó dần dần giảm đi về cường độ, cho đến khi anh quên mất hẳn chuyện trước đó.
Và uống một cốc nước chỉ là một trong vô số những việc mà bạn có thể làm để đánh lừa bộ não. Bạn có thể gọt một quả cam, đi ra ngoài, làm vài động tác chống đẩy, hát một bài hát. Bất cứ thứ gì bạn thấy hiệu quả. Bạn làm việc gì để thay cho việc kháng cự lại hành vi xấu không quan trọng, miễn là bạn làm một thứ gì khác.